27 jun Aanpak van netcongestie: versnelling en verduurzaming van het Nederlandse elektriciteitsnet
Inleiding
Door de energietransitie wordt het elektriciteitsnet in Nederland steeds meer gebruikt. Er wordt meer energie opgewekt, bijvoorbeeld doordat steeds meer mensen zonnepanelen hebben, maar ook door de toename van windmolens en zonneparken. Daarnaast neemt het energieverbruik toe, onder andere door het gebruik van elektrische auto’s. Wanneer de maximale capaciteit van het energienet is bereikt ontstaat er netcongestie. Netcongestie staat in de weg aan verduurzaming.
Netcongestie
Wanneer de fysieke capaciteit van het elektriciteitsnet wordt overschreden ontstaat er netcongestie. Dit kan komen doordat er te veel stroom wordt gebruikt, er wordt dan dus te veel stroom afgenomen van het net. Daarnaast kan netcongestie ontstaan doordat er te veel stroom wordt opgewekt en dus wordt teruggeleverd aan het net.
De eerste vorm van netcongestie wordt afnamecongestie genoemd, er ontstaat hierdoor een wachtlijst voor gebruikers om elektriciteit af te kunnen nemen. De tweede vorm noemen we opwekcongestie, in dit geval moeten nieuwe opwekinstallaties zoals windmolens wachten totdat ze worden aangesloten op het elektriciteitsnet en ze dus energie kunnen opwekken.
De groeiende vraag naar elektriciteit zorgt ervoor dat de druk op de elektriciteitsnetwerken toeneemt. Onder andere de toename van hernieuwbare energiebronnen draagt bij aan congestie, omdat de energie vaak van afgelegen plaatsen moet worden getransporteerd naar de gebieden waar de stroom nodig is.
Gevolgen
Netcongestie heeft als gevolg dat grote energieprojecten vertraagd raken doordat er geen transportcapaciteit is om deze projecten aan te sluiten op het energienet, dit vertraagt de energietransitie. Door netcongestie kunnen bedrijven worden tegengehouden in hun ontwikkeling, het tekort in de netwerkcapaciteit betekent dat bedrijven niet kunnen groeien als ze willen elektrificeren (overstappen van fossiele brandstoffen naar elektriciteit). Ook voor particulieren heeft netcongestie gevolgen. Het gebruik van hun eigen energie dat is opgewekt door bijvoorbeeld zonnepanelen kan worden beperkt.
Aanpak
Het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) is in 2023 opgezet door onder andere Netbeheer Nederland en het Rijk om ervoor te zorgen dat verduurzaming mogelijk blijft. In het LAN zijn de benodigde maatregelen uitgewerkt die ervoor kunnen zorgen dat de beschikbare netcapaciteit optimaal kan worden aangesloten op de vraag naar elektriciteitstransport.
In het LAN zijn drie hoofddoelen opgesteld:
- Netuitbreidingen moeten sneller worden gerealiseerd.
De energietransitie gaat veel sneller dan de realisatie van netuitbreidingen. Maar, ook bij het uitbreiden van het elektriciteitsnet is aanzienlijke versnelling mogelijk, dit kan worden gerealiseerd door een integrale aanpak. - Er moet worden gestuurd op een betere benutting van het net.
De beschikbare capaciteit moet optimaal worden benut. Het stroomnet loopt vol op piekmomenten, terwijl er op andere momenten capaciteit over is. Deze onbenutte momenten kunnen worden verminderd door middel van congestiemanagement, dit houdt in dat netbeheerders bedrijven vragen of dwingen om tijdelijk het net minder te belasten. - De flexibele capaciteit van het net moet worden vergroot.
Een flexibel energiesysteem is noodzakelijk om netcongestie te verhelpen. Doordat we steeds meer duurzame energie willen gebruiken is het energienet grotendeels afhankelijk van het weer. Het aanbod van de energie kan bij zonnig weer de vraag overschrijden, en andersom geldt hetzelfde. Het aanbod en de netcapaciteit samen bepalen de vraag waaraan het systeem kan voldoen.
Uit het Landelijk Actieprogramma Netcongestie volgt dat ook met grote investeringen en veranderingen in de aanpak de komende jaren de netcapaciteit in bepaalde situaties schaars kan blijven.
Concluderend
Op 11 juni 2024 is een voortgangsreportage van het LAN gepubliceerd die laat zien welke resultaten tot nu toe zijn behaald. Hieruit blijkt dat in de aanpak van netcongestie voortgang is geboekt, maar dat de netcongestie zich nog steeds verder over Nederland uitbreidt. De vraag naar energie-transport capaciteit groeit nog altijd sneller. De komende jaren zal netcongestie zich dus blijven voordoen, aanvullende acties en maatregelen zijn daarom nodig om uitbreiding van de netcapaciteit te realiseren en flexibel gebruik te sturen. In de voortgangsreportage is een nieuwe governance geïntroduceerd waaruit volgt dat er tweemaal per jaar een nieuwe voortgangsrapportage zal worden gepubliceerd.
Dit artikel is geschreven door Rutger Boogers
